Varens
De varens behoorden tot één van de eerste groepen landplanten die zijn ontstaan en deze groeien al zo’n 400 miljoen jaar op onze aarde. Ook vinden we varens onder allerlei groeiomstandigheden en op de meest uitlopende plaatsen, het zijn echte overlevers dus.
Vanwege het feit dat varens geen bloemen maken wordt deze interessante plantengroep vaak vergeten om te gebruiken in de tuinen. Volledig onterecht want het zijn planten die zéér zeker een plekje in uw tuin verdienen, al is het maar om voor een frisgroene kleur te zorgen op die beschaduwde plek waar niet veel anders wil groeien. Varens zijn er in diverse groeivormen en met diverse kleuren, er zijn er zelfs die wintergroen zijn.
De groeiwijze van varens
De groei vindt eigenlijk altijd plaats vanuit een ‘wortelstok’. Soms is deze kruipend, en zal de varen bodem bedekkend groeien, soms is deze kort en kan zelfs opgaand zijn. Deze varens blijven dan op één plaats staan en zijn niet kruipend. Bij sommige soorten (boomvarens) kan deze opgaande wortelstok zelfs uitgroeien tot een heuse (schijn)stam.
Het grootste deel van de varens sterven in de winter bovengronds af en zal in zijn wortelstok overwinteren. Er zijn er echter ook een aantal die in de winter gewoon groen zullen blijven en zo ook voor een mooie en groene kleur zorgen tijdens het koude seizoen. In het voorjaar zullen alle varens weer gaan uitlopen met hun karakteristieke opgerolde blad. Dit blijft, elk voorjaar weer, een schouwspel om van te genieten.
De voortplanting van varens
Zoals gezegd hebben de varens geen bloemen en gaat hun voortplanting niet met behulp van het vormen van zaden. De varens planten zich voort, net als bijvoorbeeld de mossen, met behulp van sporen die zich in zogenaamde sporenhoopjes op de bladen bevinden. Deze hoopjes zitten vaak aan de onderzijde van het blad maar soms ook aan de randen. Er zijn zelfs soorten varens die speciale bladen hebben die alleen maar sporenhoopjes dragen. Deze hebben dan toch iets van een ‘bloeiwijze’ vanwege de anders gekleurde en gevormde bladen.
Deze sporen blijven aan de plant totdat deze rijp zijn. Daarna zullen deze afvallen en op de grond (na een tijdje) een voorkiem gaan vormen. In deze voorkiem zitten de voortplantingsorganen van de varen. Bij juiste omstandigheden zullen deze voorkiemen overgaan tot geslachtelijke voortplanten en dan zal er een nieuw varentje ontstaan.
Zoals overal in de natuur zijn er hier ook weer uitzonderingen, er bestaan varens die zich ‘ongeslachtelijk voortplanten, met zogenaamde broedknolletjes. Deze zitten op de rand of aan de punt van het blad en daarin ontstaan jonge varen plantjes die weer verder groeien als de broedbolletjes van het blad vallen. Er is zelfs een varen die deze broedbolletjes op de punt van zijn bladen ontwikkeld en door het gewicht van dit broedbolletje zakt het lange blad dan naar de grond. Als de punt van het blad met het broedbolletje vervolgens de grond raakt zal dit bolletje wortelschieten en de bladpunt loslaten. Vervolgens ontwikkeld deze dan ook weer lange bladen met broedbolletjes en zo herhaalt het geheel zich. Op deze manier ‘wandelt’ deze varensoort over de bosgrond met elke keer een stap van één bladlengte.
Kortom, een plantengroep die we niet moeten onderschatten en die het zeker de moeite waard is om een plekje in de tuin of op het balkon te geven.